مرغ و خروس از مهمترین طیور در صنعت پرورش پرندگان می باشند. گوشت و تخم مرغ از پرمصرف ترین مواد غذایی هستند که هر روز آنها را مصرف میکنیم. در نگهداری و مراقبت از مرغ ها باید به برخی نکات از جمله تغذیه و بهداشت مرغ و خروس ها اهمیت داد.در صنعت پرورش مرغ بسیار ضروری میباشد که با بیماری های مختلف مرغ ها آشنایی داشته باشید تا در صورت مبتلا شدن مرغ ها آنها را درمان نمایید

بیماری های شایع چشم در مرغ ها

بیماری های چشم در مرغ ها اکثراً شایع بوده و در صورت نگهداری نامناسب از این طیور رخ می دهند. تورم چشم، بسته شدن خود به خود و یا ترشح شدن چرک و عفونت در چشم نشانه های جدی بیماری چشم می باشند.  بیماری چشم در مرغ ها می تواند همه گیر بوده و به کل گله منتقل شود. پس بسیار ضروری است که پس از مشاهده علائم بیماری به درمان آن بپردازید.

اگر مشاهده کردید که مرغ شما یک چشم خود را می بندد، می توانید فوراً به دامپزشک زنگ بزنید و درباره درمان و دلایل آن از وی مشورت بگیرید. درمان بیماری در روزهای اول می تواند بسیار راحت تر باشد.

انواع بیماری چشم در مرغ

التهاب ملتحمه چشم یا کونژکتیوت

Xerophthalmia زروفتالمی یا خشکی چشم

عفونت

التهاب همزمان قرنیه و ملتحمه (کراتوکنژنکتیویت)

تومورهای متنوع

آسیب دیدگی های چشم

بیماری مارک

کوری آمونیاک

بیماری ورم ملتحمه در طیور

یکی از شایع ترین بیماری در بین طیور بیماری ورم ملتحمه می باشد. اگر پرورش دهنده به آسیب ها و کبودی ها توجه نکند، این بیماری می تواند شدیدتر شود.

در زیر لیستی از دلایل این بیماری را آورده ایم:

عدم وجود تهویه مناسب در مرغداری

کمبود ویتامین A در تغذیه و دان پرنده ها

رطوبت زیاد و بیش از حد

علت بیماری هرچه که باشد، علائم آن همیشه یکسان است. مرغ به سختی و زحمت پلک خود را بالا می برد، پلک ها قرمز شده، چشم هایش شروع به تورم می کنند و در چشم مرغ ترشحات چرکی دیده می شوند.علاوه بر این علائم خستگی، نداشتن اشتها و کم شدن بینایی از علائم این بیماری می باشند. توجه داشته باشید که اگر بیماری ورم ملتحمه پرنده را درمان نکنید موجب نابینایی کامل مرغ می شود.وقتی این بیماری را در یکی از مرغ ها ببینید، لازم می باشد که مرغ یا مرغ های بیمار را از دیگر گله جدا کنید و در جای جداگانه ای از آنها مراقبت کنید. داروهای زیادی برای درمان این بیماری وجود دارند اما داروی مورد نظر با توجه به شرایط مرغ باید توسط دامپزشک تجویز شود.

چگونه ورم چشم جوجه ها را درمان کنیم؟

یکی از ساده ترین راه ها برای درمان ورم چشم مرغ ها، دادن ویتامین A به پرنده است. این ویتامین را می توانید به صورت محلول خریداری کرده و به آب آشامیدنی پرنده بیافزایید. مقدار استفاده آن به طور معمول به میزان نیم میلی لیتر در ۱۰۰ میلی لیتر آب است. علاوه بر ویتامین A، تغذیه مرغ را می توان با ویتامین های دیگر هم غنی کرد که موجب رفاه و آسایش پرنده می شود. با این کار سلامتی و ایمنی بدن پرنده نیز افزایش پیدا می کند.

برای جلوگیری از این بیماری، باید شرایط زندگی ایده آلی برای مرغ ها فراهم شود. این شرایط شامل غذای خوب و سالم و کافی از لحاظ مواد مغذی، با هوای کافی و تهویه مناسب در محیط نگهداری می باشند. لذا اگر تعداد زیادی مرغ در سالن نگه میدارید حتما برای تهویه سالن آنها از هواکش مرغداری مناسب استفاده کنید.

خشکی چشم در مرغ ها

اگر مرغ مورد نظر چشم هایش متورم شده باشند اما هیچ گونه ترشح چرکی در چشم هایش وجود نداشته باشد، در این صورت این پرنده به بیماری خشونت چشم دچار شده است.در این بیماری علاوه بر تورم چشم، خشکی قرنیه و اختلال در کار غدد اشکی نیز به وجود می آید. دامپزشک می تواند حتی از روی عکس هم این بیماری را تشخیص دهد و تنها دلیل این بیماری در مرغ کمبود ویتامین A میباشد.در برخی از مواقع تورم چشم پرنده به دلیل کبودی و صدمه فیزیکی ایجاد می شود. جهت جلوگیری از این اتفاق باید در مرغداری و محیط یا سالن نگهداری مرغ از نگه داشتن هرگونه مواد تیز یا برنده جلوگیری کرده و اقدام به جمع آوری کاه خشک از روی زمین کنید.

عفونت چشم در مرغ ها

 دامپزشکان بسیار تاکید می کنند که برای درمان مرغ از خودتان اقدام به خرید دارو نکنید و فقط باید داروهای تجویز شده توسط دامپزشک برای مرغ ها خریداری و بکارگیری شوند.اگر چنانچه هر گونه علائم عفونت در چشم مرغ را مشاهده کردید سریعا به دامپزشک مراجعه کنید. عفونت یکی از شایع ترین دلایل تورم چشم مرغ و جوجه ها می باشد. در صورت عفونت چشم ها، چشم مرغ تورم یافته  ترشحات آن افزایش پیدا می کنند.با توجه به نوع عفونتی که چشم مرغ یا جوجه ها دارد، داروی خاص برای آن تجویز می شود. اگر جوجه چشم هایش متورم شوند، یا یکی از چشم هایش را ببندد و نواحی دور چشم را بخاراند، اینها همه علائم عفونت های مختلف ویروسی می باشند.

بیماری لارنگوتراکئیت یا تورم عفونی حنجره و نای در طیور

این بیماری با دوران حاد آن مشخص می شود و تقریباً بیماری سرسختی است. بیماری  لارنگوتراکئیت موجب ایجاد التهاب در چشم ها، و حتی در تمامی غشاهای محیطی قابل مشاهده می باشد. در صورت عدم درمان حتی، این بیماری می تواند موجب مرگ پرنده شود. در ابتدا باید مرغ بیمار را از بقیه گله جدا کرد تا از انتشار این بیماری به بقیه مرغ ها جلوگیری شود. این بیماری با داروی ترومیکس درمان می شود و مدت زمان مورد نیاز برای درمان در حدود ۵ روز است.

 بیماری کراتوکنژنکتیویت

این بیماری به دلیل استنشاق گازهای سمی (هرگونه گاز شیمیایی) توسط پرنده به وجود می آید. این بیماری همه گیر نیست و از یک مرغ به مرغ دیگر منتقل نمی شود اما ابتلا به آن شامل چند مرحله می باشد. در ابتدا قرنیه چشم مرغ کدر می شود و سپس چشم شروع به  درد کردن می کند و بعد ترشحاتی کف مانند در چشم پرنده به وجود می آیند.

در مرحله بعد اشتهای مرغ کاهش می یابد و بی حالی عمومی و خستگی در پرنده دیده می شود. توجه داشته باشید که بسیار اهمیت دارد که دامپزشک نوع خاص بیماری را تعیین کند و بگوید که آیا کراتوکونژکتیوت همراه چرک است یا نه. این تشخیص مخصوصاً زمانی که هر دو چشم مرغ شروع به کدر شدن نمایند مهم می باشد.برای درمان بیماری کراتوکونژکتیو علاوه بر تجویز آنتی بیوتیک ها از کورتیکواستروئید نیز بکارگیری می شود. همچنین دامپزشکان توصیه می کنند شستن چشم های مرغ نیز می تواند به درمان آن کمک کند.

انواع تومور چشمی در مرغ

دلایل تومورهای مختلف چشمی در مرغ ها هنوز به طور دقیق مشخص نشده اند. در بیشتر موارد این تومورها شبیه برجستگی هایی هستند تا اینکه شبیه ورم کردگی باشند. همچنین ظاهر آنها با التهاب همراه می باشد و پس از التهاب، چشم ها ورم می کنند.اگر چشم جوجه ها یا مرغ های مولد التهاب کند درمان می تواند کمی متفاوت باشد چون جوجه ها به قدر کافی قوی نیستند تا با این بیماری مبارزه کنند.متاسفانه در حال حاضر هیچ دارویی برای خوب کردن و از بین بردن تومور پرندگان وجود ندارد و می توان با تغذیه مناسب مواد مغدی را به پرنده برسانید تا از لحاظ قوای بدنی اندکی تقویت شوند.درمان این تومورها فقط از طریق جراحی و برداشتن تومورها  توسط متخصصان صورت می گیرد.

زخمی شدن چشم مرغ

این آسیب ها از این منظر خطرناک هستند که اگر درمان نشوند، می تواند منجر به عفونت شوند و این عفونت می تواند به سایر اندام های پرنده منتقل شود.صدمه به چشم می تواند موجب عفونت شود. این عفونت از زخم عبور کرده و باعث بیماری های مختلفی نیز می شود. پس از آسیب رسیدن و ایجاد زخم باید عفونت و تورم پرنده برداشته شوند.مهمترین جنبه در مورد این بیماری ها این است که باید به موقع متوجه آسیب دیدگی شوید و در این صورت از به وجود آمدن مشکلات جدی تر می شود جلوگیری کرد.

پس از اینکه از زخمی شدن مرغ آگاه شدید اولین کار شست و شوی زخم می باشد. برای شست و شو می توانید از محلول های قطره چشم، کلر هگزیدین و یا اسید بوریک بکارگیری نمایید. پس از شست و شو چشم های مرغ را بررسی کنید و در صورت وجود اجسام خارجی باید آنها را به آرامی خارج نمایید. البته توجه داشته باشید که اگر آسیب دیدگی جدی باشد باید به دامپزشک مراجعه کنید.

بیماری سالمونلوز

 خطر اصلی این بیماری عفونی در مرغ ها امکان انتقال آن از این پرنده ها به انسان می باشد و حتی جوجه ها هم می توانند به این بیماری مبتلا شوند. هنگامی که یک مرغ بیمار مبتلا به سالمونلوز را بررسی می کنید حتما باید لباس ها، دستکش و محیط را ضدعفونی کرده و تمامی موارد بهداشتی را رعایت نمایید.

علائم این بیماری بسیار شبیه به بیماری ورم ملتحمه می باشد. این علائم شامل متورم شدن چشم ها، کاهش اشتهای مرغ، لنگیدن مرغ هنگام راه رفتن و خس خس سینه هستند. این بیماری با آنتی بیوتیک های تجویز شده توسط دامپزشک درمان می شود. مرغ هایی که به این بیماری ویروسی مبتلا شده اند تا چهار ماه ناقل آن می باشند و می توانند مرغ های دیگر و انسان ها را آلوده نمایند. تخم مرغ حاصل از مرغ مبتلا به سالمونلوز نیز ناقل این بیماری می باشد.

بیماری مارک

در مرغ های گوشتی بیماری مارک یک بیماری شایع می باشد. بیماری مارک بیماری ویروسی است که می تواند به راحتی کل گله را آلوده کند. اگر یکی از مرغ ها به این بیماری مبتلا شود باید فورا آن را از گله جدا کرده و در جای دیگری از آن نگهداری نمود.

در زیر علائم مختلف این بیماری را نوشته ایم:

پرندگان بینایی خود را از دست می دهند

سستی پرنده

به سختی سر خود را بالا نگه می دارند

مردمک چشم مرغ باریک می شود

سیستم عصبی پرنده تحت فشار قرار می گیرد

بیماری مارک در اکثر مواقع موجب کور شدن مرغ می گردد. برای مرغ های مبتلا به این بیماری هنوز درمان قطعی وجود ندارد. بهترین درمان، جلوگیری از بیمار شدن مرغ ها است. بسیار ضروری می باشد که جوجه ها را در دومین روز بعد تولدشان واکسینه کرد. اگر واکسن در این زمان تزریق نشود، در پرندگان بزرگتر دیگر اثر نخواهد داشت.

کوری در اثر گاز آمونیاک

این بیماری اکثراً در جوجه های یک تا پنج ماهه رخ می دهد. کوری آمونیاک به دلیل وجود بیش از حد بخار آمونیاک در هوا رخ می دهد. بیماری کوری آمونیاک می تواند به دلیل عدم وجود سیستم تهویه مناسب و یا رطوبت بیش از حد بستر سالن در طیور به وجود اید.

ابتدا، چشم ها مرغ متورم و آبکی می شود. ترشحاتی از چشم ها و بینی مرغ سرازیر می گردند. کوری آمونیاک بیماری خطرناکی است که نه تنها بینایی مرغ بلکه در کل رشد پرنده را تحت تاثیر قرار می دهد.  اگر مرغ های جوان مبتلا شوند امکان این وجود دارد که تمامی مرغ های مبتلا خوب نشوند. زیرا جوجه ها به اندازه کافی غذا نمی خورند و در صورت دریافت نکردن مواد مغذی می توانند بی حال و سست شوند.

جهت درمان این بیماری باید رژیم غذایی مرغ را تغییر داد و غذاهای بیشتری که حاوی ویتامین A می باشد جایگزین کنید. همچنین باید محیط زندگی مرغ تمیز گردد و با مواد ضدعفونی کننده دیواره ها ضدعفونی گردند.

 مرغ هایی که بیشتر در معرض بیماری چشم قرار میگیرند

باید مرغ هایی که اکثر اوقات کم تحرک می باشند، سرشان کج است و یا با چشمان بسته نشسته اند را با دقت مورد بررسی قرار دهیم. اگر در چشم این مرغ ها مایعی سفید رنگ همراه با بویی نامطبوع یا ترشح از بینی مشاهده کردید به احتمال زیاد التهاب یا عفونت است.در ابتدا باید چشم های این مرغ شسته شده و سپس به دقت بررسی شوند تا دلیل التهاب معلوم گردد. اگر از چشم پرنده چیزی بیرون ترشح نمی شود اما در باز و بسته کردن آن سختی می کشد باید پرنده را نزد دامپزشک ببرید.بیماری های چشم در طیف وسیعی از مرغ ها فارغ از نژادشان از قبیل مرغ های معمولی یا مرغ های مولد به طور یکسان رخ می دهد. همه چیز به شرایط پیشگیری این بیماری وابسته است.بسیار ضروری می باشد که مرغ ها، رفتارشان به دقت مورد بررسی قرار بگیرند و به بهبود شرایط با مسئولیت پذیری اقدام گردد. به ویژه در مورد جوجه ها که هنوز سیستم دفاعی ضعیفی دارند و اغلب بیمار می شوند.